Sıfatlar Türleri ve Kullanımı
20 Temmuz 2024

Sıfatlar Türleri ve Kullanımı

Sıfatlar

Sıfatlar, isimlerin veya diğer sıfatların önüne gelerek onları renk, durum, konum, sıra, miktar ve şekil gibi yönlerden tanımlayan kelimelerdir. Sıfatların belirttiği isim veya nitelediği isimle oluşturduğu yapıya sıfat tamlaması denir. Sıfatlar genellikle isimden veya diğer sıfatlardan önce kullanılır ve varlıkların tarif edilmesinde, anlatımın zenginleştirilmesinde önemli bir rol oynar. Sıfatlar çıkarıldığında cümlede anlamsız bir yapı oluşmaz; cümle yine de anlamlı ve anlaşılır kalabilir. Buna örnek olarak:
  • Büyük evlerde yaşamak güzeldir.
  • Evlerde yaşamak güzeldir.
Sıfatlar Türkçede farklı görevler için kullanılır. Bu nedenle tek bir kelimenin sıfat olup olmadığını belirlemek için cümledeki görevine bakmak gerekir. Bazı durumlarda kelimeler sıfat dışında adlaşabilir, zarf, zamir gibi görevler üstlenebilir. Örnek olarak:
  • Kırmızı elbise çok güzel (Sıfat)
  • Kırmızıyı aldım (Adlaşma)
  • Bu Aylin'in kızı (Zamir)
  • Güzel yemekleri severim (Sıfat)
  • Yeni tanıştığım kız çok güzel yemek yapıyor (Zarf)

Sıfatlar Kaça Ayrılır?

Sıfatlar belirtme ve niteleme sıfatları olarak iki ana grupta incelenir.

Niteleme Sıfatları

Varlıkların biçimini, rengini, durumunu yani nasıl olduklarını belirten sıfatlar niteleme sıfatları olarak adlandırılır. Bu sıfatlar, varlıkların kalıcı özelliklerini bildirir ve teoride sınırsız sayıda olabilir. Örnek olarak:
  • Uzun etek
  • Beyaz ev
  • Kare masa
  • Sayın müdür
  • Alçak kanepe
Niteleme sıfatları, Türkçede "-lik", "-li", "-ci", "-siz" gibi yapım ekleri ile de oluşturulabilir. Örnek olarak:
  • Evli adam
  • Mavili etek
  • Simitçi çocuk
  • Kızartmalık patates
-mez, -en, -r, -esi, -diği, -mez, -miş, -ecek, -dik ekleriyle fiillerden üretilen ve fiil anlamını kaybetmeden cümlede geçici sıfat olarak kullanılan kelimeler, ortaç veya sıfat-fiil olarak adlandırılır. Bu kelimeler, bir ismin sahip olduğu özellikleri belirtmek veya sıfat tamlaması gibi sıfatlara ait özelliklere sahip olmak için kullanılır. Örnek olarak:
  • Yüzen adam
  • Gelecek yıl
  • Tanıdık kişi
Fiillerden yapım eki kullanılarak türetilen sıfatlar da bulunmaktadır. Örnek olarak:
  • Yanık ekmek
  • Çalışkan adam
Bu kelimelerin kökü fiil olan sıfat-fiillerden farkı, yaygın şekilde kullanılıyor olmaları ve dile sıfat olarak yerleşmiş olmalarıdır. Sıfat-fiil olan kelimeler geçici olarak oluşturulur. Ancak sıfat-fiiller ile fiil kökünden türetilen sıfatlar arasındaki fark çok belirgin değildir. Dilin ihtiyacına göre fiilimsiler sıfatlar gibi dile yerleşebilir.

Belirtme Sıfatları

İsimlerin veya diğer sıfatların yerini işaret eden, sayı olarak tamamlayan, özelliklerini belirsiz şekilde bildiren ve soru şeklindeki sıfatların hepsi belirtme sıfatları olarak tanımlanır. Bu sıfatlar, varlıkların geçici özelliklerini bildirir. Belgisiz sıfatlar, sayı sıfatları, işaret sıfatları ve soru sıfatları olmak üzere dört grupta incelenir.

İşaret Sıfatları:
İsimleri işaret ederek belirtirler. Bunları bulmak için "hangi" sorusu sorulur. Örnekler: Şu araba, bu ev, o çocuk gibi. İşaret sıfatları, niteleme sıfatları ile de kullanılabilir. Örnekler: bu şişman çocuk, şu garip insan gibi.

Sayı Sıfatları:
Varlıkların miktarını belirtirler. Yüzde ile, sayıyla, yazıyla, kesirle gösterilebilir. Örnekler: 3 kişi, %5 artış, 1/2 ekmek gibi. Sayı sıfatlarının ardından gelen kelimeler çoğunlukla tekildir. Ancak bazı kalıplaşmış kullanımlar çoğul olabilir. Örnek: Yedi cüceler gibi. Sayı sıfatları dört grupta incelenir: Asıl sayı sıfatları (örnek: iki ev), Kesir sayı sıfatları (örnek: %30 zam), Üleştirme sayı sıfatları (örnek: ikişer elma), Sıra sayı sıfatları (örnek: 4. sıra), Topluluk sayı sıfatları (örnek: ikiz kızlar).

Belgisiz Sıfatlar:
Bunlar, varlıkların miktarını ve sayısını yaklaşık olarak ve belli belirsiz şekilde bildiren, kesin olarak hangi varlık olduğunu belirtmeyen sıfatlardır. Örnekler: Bütün evler, birkaç çocuk, falanca kişi gibi.

Soru Sıfatları:
Cevabı yine soru olan sıfatlardır. Örnekler: Hangi kişi? Kim o? Ne renk? gibi.

Yapılarına Göre Sıfatlar

Sıfatlar yapılarına göre üç grupta incelenir:

Basit Sıfatlar:
Yapım eki almayan, başka bir kelimeyle birleşik olmayan sıfatlardır. Örnekler: iki öğrenci, dar pantolon gibi.

Türemiş Sıfatlar:
Çeşitli yapım ekleriyle oluşturulan sıfatlardır. Sıfat-fiillerin tamamı türemiş sıfattır. Örnekler: yanık kömür, süzülmüş limonata gibi.

Birleşik Sıfatlar:
İki kelimeden oluşan sıfatlardır. Bazıları kaynaşmış haldedir. Örnekler: yurtsever kişi, zeytinyağlı dolma gibi.

Sizden Gelen Sorular / Yorumlar

İlk soruyu siz sormak istermisiniz?

Soru Sor / Yorum Yap

şifre

Çok Okunanlar

Haber Bülteni

Güncel

Sıfat Ön Ad Çeşitleri

Sıfat Ön Ad Çeşitleri